Ulakbilge - Sosyal Bilimler Dergisi
www.ulakbilge.com
Cilt 9, Sayı 60  2021/5  (ISSN: 2148-0451, E-ISSN: )
Filiz KUMOVA, Hasan G. BAHÇEKAPILI

NO Makale Adı
1619966009 PSİKOTERAPİSTLERİN ETİK KARARLARI İLE DUYGULARIN VE KİŞİLİK EĞİLİMLERİNİN İLİŞKİSİ

Klinik psikoloji literatüründe, psikoterapistlerin etik karar ve yargıları üzerine yapılan çalışma sayısı kısıtlıdır. Bu çalışmalar ise yurtiçi istisnai bir araştırma dışında, mesleki etik standartlar bulunduğu hâlde psikoterapistlerin ikilem yaşadığı alanların tespitine yönelik betimleyici çalışmalardır. Psikoterapistlerin etik karar ve yargıları ile ilişkili olabilecek faktörlerden ise sadece yaş, cinsiyet, deneyim vb. demografik özellikler incelenmiş, ancak söz konusu özellikler açısından tutarlı ve anlamlı farklılaşmalar ortaya konulamamıştır. Bu araştırma ile psikoterapistlerin etik kararlarının duygular ve kişilik eğilimleri ile ilişkisinin incelenmesi hedeflenmiştir. Psikoterapistlerin, psikoterapist etik ikilemlerindeki faydacı/deontolojik karar alma eğilimleri psikoloji lisans öğrencilerininki ile karşılaştırılmış, katılımcıların negatif duygu durumlarının deontolojik karar alma eğilimleri ile ilişkisinin yanı sıra, sıkça yurtdışı ahlak psikolojisi araştırmalarına konu olan empati, psikopati, analitik düşünme ve özgeci faydacılık gibi kişilik eğilimlerinin de faydacı/deontolojik karar alma eğilimleri ile ilişkisi incelenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre iki grubun hiçbirinde, katılımcıların duygu durumları ile gerek geleneksel yöntem ile gerekse süreç ayrıştırma yöntemi ile hesaplanan faydacı ve deontolojik karar alma eğilimleri arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Hem geleneksel hem de süreç ayrıştırma analizinde, psikoterapistlerin deontolojik karar alma eğilimleri psikoloji lisans öğrencilerine göre daha yüksektir. Grupların empati düzeyleri birbirinden farklılaşmamıştır. Psikoloji lisans öğrencilerinin Makyavelist ve psikopatik kişilik eğilimlerinin psikoterapist grubundan daha yüksek olduğu görülmüştür. Her iki grupta da araştırmaya konu kişilik eğilimlerinin, hesaplama yönteminden bağımsız olarak, faydacı/deontolojik karar alma ile ilişkili olmadığı tespit edilmiştir. Söz konusu bulgular, bu senaryo tipindeki ahlaki kararlar ile ilişkili kişilik eğilimlerinin klasik ikilemlerdekinden farklı olduğuna ve gelecekte bunların neler olduğunu tespit etmeye dair farklı araştırmalar yapılmasının faydalı olacağına işaret etmektedir.

Anahtar kelimeler: Psikoterapist etik ikilem senaryoları, deontoloji, faydacılık, süreç ayrıştırma metodu