Ulakbilge - Sosyal Bilimler Dergisi
www.ulakbilge.com
Cilt 6, Sayı 21  2018/2  (ISSN: 2148-0451, E-ISSN: )
Ebru ALPARSLAN

NO Makale Adı
1517394041 TÜRK CİLT SANATINDA “SOĞUK ŞEMSE” TEKNİĞİ VE KAYSERİ RAŞİT EFENDİ YAZMA ESER KÜTÜPHANESİNDE BULUNAN “SOĞUK ŞEMSE” CİLTLER ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Türk Cilt Sanatında, kitap ciltlerinin üzerine yapılan güneş biçimindeki süsleme motifi “Şemse” olarak adlandırılmaktadır. Yazma eser ciltlerinde görülen şemseler; uygulama üslubu ve şemselerde kullanılan motiflere göre farklılıklar göstermekte ve farklı isimlerle anılmaktadır. Bu çalışmaya konu teşkil eden ve yazma eser ciltlerinde görülen “soğuk şemse” tekniği; “hazırlanan şemse kalıbının yaldız kullanılmadan doğrudan doğruya cildin üzerine basılması” suretiyle yapılan ve Türk Cilt Sanatında oldukça fazla uygulanan bir şemse tekniğidir. Bu çalışma, Kayseri’de ilinde bulunan; T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Raşit Efendi Yazma Eser Kütüphanesinde yürütülmüştür. Araştırma kapsamında sözü edilen kütüphanede bulunan, Türk Cilt Sanatı ve Türk Süsleme Sanatı açısından oldukça önemli bir değeri olan, asırlar öncesine uzanan geçmişi ile milli miras niteliği taşıyan yazma eser ciltleri üzerinde çalışılmıştır. Özellikle “Soğuk Şemse” tekniği uygulanarak süslenmiş olan yazma eser ciltleri; yapımında ve süslemede kullanılan materyal ve süslemede kullanılan motif ve kompozisyon özellikleri açısından incelenmiş, toplam 9 adet yazma eser cildi fotoğraflarıyla belgelenerek tanıtılmaya çalışılmıştır. Söz konusu yazma eserlerin; kapsam, dönem ve eser isimleri gibi niteliksel özelliklerine ilişkin bilgiler, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Yazma Eserler Kurumu arşiv envanterlerinde bulunan veriler esas alınarak düzenlenmiş ve açıklanmıştır. Çalışma kapsamında incelenen deri ciltlerin; Osmanlı Döneminden günümüze ulaştıkları ve dönemin üslup özelliklerini ve teknik gücünü temsil ettikleri belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Türk Cilt Sanatı, “Şemse”, “Soğuk Şemse”, Deri Cilt, Yazma Eser.